Yıldızların enlem ve boylamları, gözlem yapılan yerin konumuna ve yıldızın gerçek konumuna dayalı olarak hesaplanır. Enlem, yıldızın gökyüzündeki yatay konumunu temsil eder ve derece cinsinden ölçülür. Boylam ise yıldızın gökyüzündeki dikey konumunu temsil eder ve derece cinsinden ölçülür. Evrenin koordinat sistemi olarak kullanılan çekirdek-galaksi ekseninde hesaplanır.
Bu değerler, optik veya radyo teleskoplarla yapılan gözlemlerle elde edilir ve yıldız kataloglarında saklanır. Yıldızların enlem ve boylamları, koordinatlar, yıldızın gökyüzündeki konumunu ifade eder ve gözleme dayalı olarak ölçülür. Bu ölçümler, yıldızın güncel pozisyonunun belirlenmesi için kullanılır ve ayrıca yıldızın hareketinin takip edilmesine olanak tanır.
Yıldızların Meridyen Geçişi
Yıldızların meridyen geçişi, bir yıldızın günün belirli bir saatinde doğudan batıya doğru hareket ettiği zamanı ifade eder. Bu süre, yıldızın meridyeni geçtiği saat cinsinden ifade edilir. Meridyen geçiş süresi yıldızın enlem koordinatına bağlı olarak değişir ve bu süre yıldızın mevcut konumunu belirlemek için kullanılır. Gökbilimciler ayrıca yıldızların hareketini ve evrenin yapısını incelemek için yıldız meridyen geçişlerini kullanırlar.
Gök cismi için enlem tayini yapılırken meridyen yüksekliğine o yerin en yüksek irtifasına o yerin başlangıç meridyeninden geçtiğinde ulaşır. Elde edilen enlemlerin aritmetik ortalaması bize enlemi daha kesin olarak verir. Bu yöntemi kullanarak, hatayı birden daha aza indirmek mümkündür.
Meridyen Dairesinin Yüksekliğinden Enlem Tayini
Meridyen dairesinin yüksekliği yukarıda bahsedilen enlem tayini tespit edilirken kullanılan yöntemlerle elde edilir. Güneşin meridyen geçişinden enlem tayini bilindiği gibi gözlem metodu ile güneşin alt kenarının gözlemlenmesi ile yapılabilmektedir. Güneşin meridyen geçişi, güneşin gün içinde doğudan batıya doğru hareket ederek meridyeni geçtiği zaman olarak tanımlanır. Güneşin meridyeni geçmesi için gereken süre, yerin enlem koordinatına göre değişir.
Bu süre güneş enlem koordinatını hesaplamak için kullanılabilir. Enlem tayini, güneş meridyeninin geçiş süresi ile yerel saat arasındaki ilişkiye göre belirlenir. Bu amaçla gözlemcinin aldığı yerel saat ile güneş meridyeninin bilinen geçiş süresi karşılaştırılarak güneşin enlem koordinatlarını belirlemek ve ayrıca güneşin hareketini, güneş sisteminin yapısını incelemek için de kullanılabilir.